De meeste mensen krijgen in hun leven te maken met angstgevoelens. Het is één van onze basisemoties die we als mens kunnen ervaren en dat doen we in veel gradaties. Angst kan verlammend werken en is soms een hele slechte raadgever.
Angstgevoelens hebben invloed op jouw brein en lichaam. Het belemmert je om ontspannen, impulsief, vrij en gelukkig je hart te volgen. Je angst overwinnen vraagt een actieve en daadkrachtige houding van je. Het is dus niet iets dat je ‘even oplost’. Het is een proces dat je aangaat vanuit het verlangen je angst te overwinnen en de regie terug te krijgen over je angst.
In dit blog leggen we je uit hoe angst in elkaar steekt en geven we je 6 stappen die je hierbij kunnen helpen.
Onze basisemoties
Het kan soms voelen alsof we duizenden emoties hebben, maar als we ze zouden uitpluizen zijn ze simpel gezegd terug te brengen naar 4 basisemoties. Vanuit deze 4 vormt de rest; boos, bang, blij en bedroefd.
De uiting van deze vier kan heel divers zijn en soms is het niet meteen duidelijk welke emotie eronder ligt. Zo kun je je geïrriteerd of numb voelen. Of je voelt je onrustig of okay. Vaak is het wel meteen duidelijk of je je wel of niet blij voelt. Dan blijven er nog 3 emoties over, welke ligt er onder? Dat is dan ook letterlijk de vraag die jezelf kunt stellen ‘maakt het me boos, bang of bedroefd’.
Deze vraag kan al veel verheldering geven op het moment dat je angst ervaart. Onze emoties werken nog wel eens samen en vermengen zich. Zo kun je je bang voelen, maar boos doen. Of je doet heel verdrietig terwijl je bang bent. Wanneer je je angst wilt overwinnen is het goed te voelen dat hier de emotie “bang” onder ligt.
Hoe ontstaat een angst?
Ons brein heeft het beste met ons voor en wil ons veilig houden. Het is hiervoor de hele dag aan het scannen ‘is dit veilig of niet veilig’. Je brein verzamelt zo alle indrukken en sorteert ze grofweg in een ‘plus-bak’ met positieve ervaringen en een ‘min-bak’ met negatieve ervaringen. Hierna zal jouw brein je zo willen sturen, dat je de min-bak vermijdt.
Wanneer je in het verleden een intense gebeurtenis hebt ervaren waarin je bang was, slaat je brein dit op in de min-bak. Om er zeker van te zijn dat je deze gebeurtenis voortaan vermijdt doet ons brein een soort google search met de zoekterm ‘lijkt op deze ervaring’. Alle plaatjes, gevoelens en associaties die lijken op jouw angstige ervaring, worden in diezelfde min-bak opgeslagen. Hierdoor is de kans dat jij dit niet meer hoeft te ervaren groter, omdat er meer dingen zijn die je zult vermijden. Het kan hierbij gebeuren dat er zoveel associaties zijn gemaakt en zoveel plaatjes zijn verzameld dat het angst gebied zich uitbreidt en je voor meer dingen angst voelt, dan waar je uiteindelijk bang voor was.
Onbewuste en bewuste angst
Vaak ligt er een negatieve gebeurtenis ten grondslag aan onze angst. De oorzaak ligt dus in je verleden, maar heeft effect op het heden.
Bij een bewuste angst weet je wat je angstig maakt en soms ook waardoor dit is gekomen. Wanneer je bijvoorbeeld als kind naar de dokter moest en die dokter gaf je een pijnlijke injectie, zonder dat jij begreep waarom, kan je als kind hiervan schrikken. Als de schrik heel heftig was en je nog lang pijn had van die prik, kan het zijn dat je de volgende keer begint te gillen als je weer naar de dokter moet. Je verwacht weer een pijnlijke ervaring, ook al hoeft dit niet het geval te zijn. Jouw eerdere ervaring bepaalt het idee en gevoel over de toekomstige ervaring. Dus van deze bewuste angst weet je dat je niet graag naar de dokter gaat, omdat je als kind een nare ervaring hebt gehad.
Bij een onbewuste angst kun je zomaar ’s nachts wakker liggen van alle gedachten die door je hoofd malen. Je blijft bijvoorbeeld maar piekeren over wat er allemaal niet goed gaat en anders moet. Je weet niet wat je kunt doen om het piekeren te stoppen en dat kan je moedeloos maken.
De angst houdt je onbewust bezig. Het is niet meteen duidelijk waar de angst op gebaseerd is of aan welke gebeurtenis dit gekoppeld is. Een onbewuste angst kan zich uiten in een gespannen gevoel of stress, die je de hele dag door ervaart.
Verleden – Heden – Toekomst
Zoals Will Smith zo mooi zegt:
‘Fear is not real. The only place that fear can exist is in our thoughts of the future. It is a product of our imagination, causing us to fear things that do not at present and may not ever exist. Do not misunderstand me, danger is very real, but fear is a choice’.
Ons brein heeft de negatieve gebeurtenis uit het verleden bepalend gemaakt voor de toekomst. Het plaatje en alle plaatjes die jouw brein hiermee geassocieerd heeft komen in de min-bak en worden gekoppeld aan een emotie, in dit geval ‘bang’.
Gelukkig kun je die koppelingen losmaken en de plaatjes herschrijven. Je kunt in principe nog alle kanten op, als je jouw plaatje kunt en durft los te laten en in het heden durft te blijven..
Reële en irreële angst
Laten we voor het gemak twee soorten angst onderscheiden.
We spreken van reële angst als de noodzaak om angst te voelen er daadwerkelijk is. Wanneer je op de grond ligt van een bank die op dat moment overvallen wordt, is de reden voor jouw angst op dat moment aanwezig. Jouw systeem reageert hierop door in de ‘angst modus’ te gaan en kiest, om te overleven, uit; fight, flight of freeze. Hier is het angstgevoel heel nuttig. Het zorgt voor de nodige hormonen in je systeem waardoor je kunt focussen op overleven en klaar bent om te handelen.
Een irreële angst is een angstreactie van jouw brein, op een situatie die op dat moment geen direct gevaar oplevert. In principe ben je veilig, je voelt je alleen onveilig. Je stresssysteem reageert hetzelfde als bij een reële angst en je brein gelooft dat je daadwerkelijk in gevaar bent. Je hart gaat sneller pompen, je wordt alert, de adrenaline pompt door je lichaam en je krijgt tunnelvisie. Je kunt alleen maar denken ‘hoe overleef ik dit, hoe kom ik hier levend uit’. Terwijl als je zou kunnen uitzoomen, de situatie niet om deze reactie vraagt, het is de herinnering die dit doet.
Hoe ontstaat een irreële angst?
Om dit uit te leggen is het handig te weten dat ons brein super creatief is, als het gaat om het bedenken van oplossingen die ons kunnen helpen. We zetten echter die creativiteit echter ook in voor het bedenken van dingen die ons niet helpen.
Stel je eens voor dat je 10 jaar oud was en een spreekbeurt over jouw konijn ‘Nijntje’ mocht houden voor de hele klas. Je had voor deze bijzondere gebeurtenis Nijntje meegenomen en hield haar trots vast, dicht tegen je aan omdat het best spannend was zo voor de hele klas. Je begon te vertellen over hoe lief ze is, wat ze eet, hoe je het hok verschoont…. en op dat moment voelde je het warm worden daar waar Nijntje was en zag je dat ze helemaal over je heen aan het plassen was. De klas begon keihard te lachen en jij voelde je zo klein en ongelukkig. Jij werd uitgelachen, door de hele klas, wat voelde jij je stom en afgewezen, je voelt je er niet meer bij horen en staat er compleet alleen voor.
Ondertussen ben je 30 en je wordt gevraagd een presentatie te geven voor jouw collega’s. Een groep van 50 man die graag jouw ideeën wil horen over een onderwerp waar je met veel passie over praat. Je voelt je vereerd en bent blij dat je hierin gezien wordt. Maar nu het moment van presenteren dichterbij komt, voel je dat je nerveuzer wordt. Je slaapt slecht, blijft de presentatie maar eindeloos verbeteren. Maakt je zorgen over wat je aantrekt en bij het idee van die hele groep collega’s voor je neus breekt het zweet je uit. Je keel wordt op slag droog en je vergeet alles wat je wilde zeggen. Je knieën knikken en je weet zeker dat je moet overgeven. Als je even stilstaat, diep adem haalt en bij jezelf te rade gaat wat je nu zo spannend vindt, komt het beeld van Nijntje en de lachende klas terug. Daar heb je besloten dit nooit meer te willen beleven. En ook al heb je nu geen konijn bij je en zitten er geïnteresseerde volwassen mensen in de groep, heeft jouw brein het plaatje van presenteren bij het spreekbeurt plaatje in de min-bak gezet.
Ons creatieve brein heeft daar een koppeling met een angst gemaakt. De ervaring ‘spreken in het openbaar’ is hier gekoppeld aan “de angst voor afwijzing”. Omdat jouw presentatie nog in de toekomst ligt en nog niet bestaat, is deze hele angstsituatie verzonnen. Dat maakt dit een irreële angst.
De irreële angst wordt veroorzaakt doordat jouw brein je eigenlijk voor de gek houdt met de eerder beleefde ervaring: ‘Toen deed spreken in het openbaar pijn, dus dat zal nu weer gebeuren’. De angst zorgt ervoor dat je niet meer kunt genieten van wat er nog meer is, zoals de erkenning die je voelde toen je werd gevraagd.
Om angst te overwinnen is het belangrijk deze gevoelens in het juiste perspectief te plaatsen. Je brein zegt als het ware dat er grote reden is tot angst en neemt de regie over. Terwijl het juist zo belangrijk is dat je beseft dat angst ‘maar’ angst is. Dit is niet denigrerend bedoeld, maar wel om het in de juiste verhouding te gaan zien. Dit zal je helpen bij het overwinnen van de angst.
Ons zenuwstelsel
Angst kan jouw zenuwstelsel overprikkelen. Het is bedoeld als kortdurende boost om uit de gevaarlijke situatie weg te komen. Als deze prikkel langer aanhoudt, went jouw systeem er aan en beschouwt dat nu als ‘het nieuwe normaal’.
Ons zenuwstelsel kan ook door andere factoren overprikkeld raken, bijvoorbeeld oververmoeidheid. Een overprikkeld zenuwstelsel wil graag weer terug naar de ruststand en zal jou hiertoe gaan dwingen wanneer je dit niet zelf verzorgt. Dus als jij niet stopt met stuiteren, kun je doorschieten naar een manie.
Om dit te voorkomen kan je brein je als het ware een halt toeroepen door een angst te creëren waardoor je wel moet stoppen. Deze irreële angsten geven een onterecht signaal aan jouw lichaam van gevaar en angst. Er is namelijk geen reële sprake van gevaar. Het zijn gevoelens en gedachten die reageren op iets dat bedacht is om je zenuwstelsel een excuus of verklaring te geven waarom het ‘op scherp staat’. Dus eigenlijk is jouw ‘angst-knop’ ingedrukt en blijven hangen, waardoor je systeem nu denkt dat dit zo hoort.
Vervolgens ontstaat het idee iets met deze angst te gaan doen. Je gaat in therapie, luistert naar de signalen, praat erover, leest erover, wil er ‘doorheen’, volgt een opleiding, vecht er tegen en ga zo maar door. Terwijl er geen werkelijke reden toe is. Angst is in dit geval gedrag, een geconditioneerde gewoonte die de overactiviteit van een deel van je zenuwstelsel in stand houdt Het overprikkelde zenuwstelsel beïnvloedt jouw lichaam, wat weer bepaalt wat je denkt. Hieruit komt jouw gedrag voort. Dit gedrag is nu gebaseerd op het denken, dat is voortgekomen uit dit hele creatieve onbewuste proces.
Jouw onderbewuste is een creatief proces gestart om jou een reden te geven angst te voelen. Dit doet het door jouw herinneringen en associaties te geven waardoor het lijkt te kloppen. Zo ontstaan hele creatieve angsten. Dit inzicht zal je helpen jouw angsten te doorbreken. Nu je ziet hoe ons systeem met angsten omgaat hebben we 6 stappen op een rij gezet om je hiermee te helpen omgaan.
De 6 stappen
1. Wees eerlijk naar jezelf
Je wordt niet angstig geboren en het is niet de bedoeling dat je angstig moet leven. Die angst is er later bijgekomen en hoort niet bij jou.
Onderzoek jouw brein, jouw gedachten en gevoelens die deze angst bepalen. Het is belangrijk dat je jezelf confronteert met jouw angst en het aan durft te kijken. Wanneer je eerlijk durft te zijn over wat het met je doet en hoe het doorwerkt in je leven, helpt dit je de regie terug te krijgen. De angst verliest hierdoor regie over jou. Als je eenmaal in beeld hebt welke gedachten en welk gedrag bij jouw angstgevoelens horen kun je ze gaan herkennen en zelfs voor zijn.
Wanneer je ze voelt opkomen sta je letterlijk even stil en stop je de gedachten. Je kunt in gedachten zeggen ‘stop, tot hier en niet verder’, waardoor je de spiraal onderbreekt. Of je sluit je ogen, stelt je voor dat die gedachtentrein er weer aan komt denderen en in plaats van dat je op de rails blijft staan en de trein over je heen dendert, stap je opzij. Je draait je om, keert je rug naar de trein en gaat wat anders doen.
2. Begin bij het begin
Zoals we al eerder hebben besproken ligt er een negatieve gebeurtenis ten grondslag aan jouw angstgevoelens. Vind deze door terug te gaan in de tijd.
Op het moment dat je angst ervaart word je meegezogen in een hele reeks gebeurtenissen en angsten die jouw angstgevoel onderbouwen. Hierdoor kan het één grote brei worden waardoor de angst nog groter en onbeheersbaar dreigt te worden.
Waar is het allemaal begonnen, ga terug naar de kern, blijf bij het onderwerp. Misschien ervaar je angst bij daten. Laat je gedachten eens de vrije loop als je bedenkt dat je op date gaat. Waar nemen je gedachten je mee naar toe en waar dwalen ze naar af? Blijf bij het onderwerp en zoek naar de gebeurtenissen die hieraan gekoppeld zijn. Wat ligt eronder? Laat het niet groter worden.
3. Focus op wat je wel wilt
We zijn supersterren als het op visualiseren aan komt! We zien doemscenario’s ontstaan en hebben alle mogelijke angstfilms al gemaakt in ons hoofd.
Neem het voorbeeld van de presentatie voor je collega’s. Zo’n eer alleen slaat je keel al dicht bij het idee aan zo’n grote groep, ben je op slag alles vergeten wat je wilde vertellen en is je hartslag 5 straten verderop te horen. Je ziet beelden voor je dat je struikelt terwijl je het podium op loopt, waarna je het enorme gat in je panty ontdekt als je weer rechtop staat. Iedereen staart je aan en het zweet breekt je uit op alle denkbare plekken. Men is aan het roezemoezen en totaal niet geïnteresseerd en lacht op de verkeerde momenten wel en de goede momenten niet. Na een mager applausje druip je af en kijk je al op tegen de volgende dag iedereen weer onder ogen te moeten komen.
Dit werkt je tegen wanneer je je focust op de angst, maar kan ook vóór je werken. Je hebt al bewezen dat je super goed kunt visualiseren, dus nu ga je je voorstellen wat je wel wilt. Zolang je jezelf blijft voeden met wat je allemaal niet wilt dat er gebeurt, maak je het groter.
Dus verleg je focus en zie voor je dat je wel wilt dat er zich gaat afspelen; Je staat trots en vol zelfvertrouwen voor de groep en iedereen kijkt geïnteresseerd naar je op. Je kent je presentatie en maakt er een geweldige show van. Iedereen hangt aan je lippen en zit op het puntje van z’n stoel. Nadat je klaar bent is het 2 seconden stil, waarna een daverend applaus losbarst. Uit elkaar barstend van trots verlaat je het podium en drijf je de hele verdere dag op een roze wolk.
4. Neem je verleden serieus
De gebeurtenissen die hebben geleid tot deze angstgevoelens mag je zien, voelen en verwerken. De gevoelens komen vaak voort uit eerder opgedane ervaringen die je als negatief en heftig hebt ervaren. Wanneer dit allemaal opstapelt zonder dat je het aandacht geeft kun je serieuze angstklachten ontwikkelen. Sommige therapeuten zeggen ‘laat het verleden rusten’, dat kan helaas pas als alles dat gezien wil worden, ook gezien is.
Tot die tijd kunnen intense ervaringen die niet gezien zijn zich vastzetten in je systeem; je lichaam en geest. Er komt echt een moment dat je het verleden kunt laten rusten, maar dat kan pas nadat je het voldoende aandacht hebt gegeven. De gevoelens horen namelijk bij een andere gebeurtenis, niet het heden. Wat je ook kan helpen als je ze ervaart. Je zegt dan tegen jezelf ‘dit is een oud gevoel, die hoort bij een oud moment. Ik ben nu in een ander moment’.
5. Talk to me baby
Het uiten van je gevoelens is zo belangrijk. Hierdoor krijgen ze de ruimte en lucht, hierdoor hoor en zie je ze. Dus als je ze voelt opkomen, bel een vriend of ga naar iemand in de buurt. Wees hierbij wel heel secuur naar wie je toegaat. Je wilt bij iemand zijn waar je je veilig voelt, zodat je kunt delen wat er speelt en wat je voelt. Iemand anders kan net een ander perspectief werpen op jouw situatie, dan je zelf kunt zien. Dit kan je net het duwtje geven in de juiste richting om de spiraal uit te stappen.
6. Wees lief
Wees lief voor jezelf en geef jezelf niet op je kop dat je deze gevoelens weer ervaart, of dat het stom is dat je er nog steeds mee zit. Er is een deel in jou dat angst ervaart, voel je trots dat je er naar kijkt en dat het er mag zijn. Dat je erover praat en het aangaat. Zorg goed voor jezelf, dan krijg je weer de regie. Voed jezelf met helpende gedachten en gewoonten. Angst kan verlammend werken en zet je klem. Bevrijd jezelf hiervan door in beweging te komen en mild naar jezelf te zijn.
We moedigen je aan om hiermee aan de slag te gaan.
In onze online practitioner komen ook technieken aan bod waarmee je angsten kunt verminderen.
Wanneer je merkt dat je meer hulp nodig hebt en je angst dieper zit, raden we je aan een goede therapeut te zoeken die je verder kan helpen. Die jou kan begeleiden in jouw proces de angst aan te kijken en te verwerken.
Succes!
