Het lijkt er soms wel op dat wij mensen in spagaat geboren zijn en vrijwel voortdurend twee lastige puzzels tegelijkertijd moeten oplossen: ‘zorgen voor jezelf’ en ‘zorgen voor de ander’. Dat is een hele opgave.
We geven onze kinderen vaak de les mee; lief zijn voor je vriendjes en je moet opkomen voor jezelf als iemand niet lief is voor jou. Maar hoe je dat doet, dat wordt er niet altijd bij gezegd. Misschien wel omdat we het zelf ook niet helemaal weten.
Voor jezelf opkomen heeft veel verschillende lagen en gradaties. Van ‘terugslaan als de ander jou slaat’ naar ‘haar op je tanden hebben’ en ‘je gevoel volgen en helemaal doen wat jij wilt’.
Als we het hebben over voor jezelf opkomen bedoelen we hiermee; jouw wensen communiceren en tot z’n recht laten komen en hierbij de ander in zijn waarde laten.
Waarom eigenlijk?
Als je helemaal tevreden bent met hoe jij voor jezelf opkomt in relatie tot een ander mag je een gat in de lucht springen, jezelf feliciteren en verder gaan zoals je bezig bent. Wellicht bevat dit blog nog tips voor je, dus lees rustig verder.
Als je niet tevreden bent met hoe jij jouw zegje doet, jouw punt maakt, je mond opentrekt in een discussie of van je af bijt als dat nodig is, dan raad ik je aan verder te lezen en geef ik je tips om hier beter in te worden.
Zoals je wellicht weet, geeft jouw lichaam je de hele dag door signalen over hoe het met jou is. Of je bang, boos, blij of verdrietig bent, of een van de nuances van deze emoties. Wanneer je kunt luisteren naar je lichaam, voel je deze signalen en emoties. Je wordt je er bewust van en stemt jouw woorden en gedrag hierop af. Hierdoor blijf je trouw aan jezelf en kunnen je lichaam en stresssysteem rustig zijn.
Wanneer je niet duidelijk de signalen van je lichaam oppikt en hier ook niet naar handelt kan je stresssysteem onrustig worden en aan gaan. Gek genoeg kun je je dan toch heel rustig voelen. Stel je voor dat je naar huis rijdt na een lange werkdag. Je voelt je trots over hoe je de vergadering bent doorgekomen. Je had best meer willen bijdragen, maar jouw collega was nou eenmaal het meeste aan het woord. Je hebt je mond gehouden en rustig afgewacht tot iemand jou het woord gaf. Toen dit niet gebeurde snapte je dat, omdat de tijd voorbij was en alles eigenlijk al gezegd was. Herken je dit?
Of misschien zijn de zinnen; ‘maakt me niet uit wat we eten, wat jij wilt’, ‘ik vind alles leuk dus kies jij maar’, ‘tuurlijk help ik jou, mijn werk kan wel even wachten’ heel bekend voor jou. Dit met-alle-winden-meewaai-gedrag kan super fijn voelen. Je stelt de ander centraal en dat voelt goed! Men is blij met jou, ziet jou en je voelt je gewaardeerd.
Ondertussen zijn er wel wat alarmbellen afgegaan in jouw lijf, elke keer als je een grens overgaat of jezelf voorbij gaat roept je lichaam ‘joehoe… we hebben onze max bereikt, tijd om aan jezelf te denken’. Maar dat hoor je niet meer. Het wordt genegeerd. Deze signalen en gevoelens zullen dus een andere uitweg moeten zoeken. En ineens slaap je onrustig of heb je weinig honger. Je blijft piekeren of voelt je juist numb. Jouw energie stroomt niet meer vrij en je voelt je geblokkeerd. Emoties als boos, bang en verdrietig komen vaker voor dan blij en je vraagt je af waarom de ander toch meer succes lijkt te hebben dan jij. Door jouw gevoelens serieus te nemen en hier gehoor aan te geven blijf je in balans.
Laten we eens kijken hoe je te werk kunt gaan.
Weten wat je wilt
Als je voor jouw mening en gevoel wilt opkomen is het wel heel handig als je weet waar je voor opkomt.
Soms weet je precies wat je NIET wilt, dat is een mooie start. Als iemand helemaal enthousiast is over iets waar jouw haren van rechtop gaan staan en je maag zich omdraait, is dat een duidelijke NEE in jouw lijf. Als iemand je verbaal aanvalt voel je ook van alles door je heen gaan aan boosheid, angst, schrik en ongeloof wat je misschien ook liever stopt en voel je ook een duidelijke NEE. Je weet nu dus waar je NEE tegen wilt kunnen zeggen.
Aan de andere kant maakt het ook meteen duidelijk wat je wel wilt. In deze twee gevallen is dat waarschijnlijk het tegenovergestelde, maar ook een simpel antwoord op de vraag ‘wat wil je eten vanavond’ kan een goede oefening zijn.
Misschien weet je heel goed wat je wel wilt en wat jouw wensen zijn en is het alleen een kwestie van deze te uiten. Het kan zijn dat je niet goed weet wat jij wilt. Dit is op zich heel logisch als je de neiging hebt anderen te pleasen en hun wensen boven die van jou te stellen. Je raakt dan het contact met jezelf steeds een beetje meer kwijt en dan is de vraag ‘wat wil jij dan?’ lastig te beantwoorden.
Om hier weer meer mee in contact te komen kan je beginnen met even stil te zijn, letterlijk even je ogen te sluiten, alle afleiding buiten te sluiten en jezelf deze vraag te stellen. Ervaar maar wat er gebeurt in je lijf, welke beelden er op komen of woorden, welke gevoelens je kunt waarnemen. Hoe meer je hier de tijd voor neemt, hoe duidelijker jouw communicatie met jezelf weer zal worden. Missie en logische niveaus
Dus sta stil bij wat jij wilt.
Geef je grens aan
Wat is jouw grens en jouw marge? Waar ligt jouw absolute ‘no go’ en waar zit nog speling in wat je wilt. Als je jouw onderhandelingsruimte weet maakt dit jouw grenzen duidelijk. Het doel is dat je hierbinnen blijft.
Neem bijvoorbeeld een discussie waarin je de schuld kreeg van iets dat je totaal niet had gedaan. Je voelde je overrompeld en klein worden en wist even niks terug te zeggen. Als je hier niks over zegt, blijft dit tussen jou en de ander in staan, jullie relatie is hierdoor verstoord. Als je weer door één deur met deze persoon wilt kunnen gaan kan je terugkomen op deze discussie.
Je wilt aangeven dat jouw grens is overschreden, door de toon van het gesprek en door de onterechte beschuldiging. Jouw grens was bereikt. Als de ander hier zijn excuses voor aanbiedt is het een ‘smooth deal’, maar wanneer er een nieuwe discussie over welles-nietes ontstaat onthoud je jouw marge waarbinnen je wilt bewegen.
Misschien hoef je geen excuses en is het al genoeg dat jouw versie gehoord is. Misschien wil je dat de ander hoort dat je ervan geschrokken bent en op een ‘normale’ toon dit met je kan bespreken. Hoe dan ook, je hebt van tevoren nagedacht wat je hier uit wilt halen en tot waar je wilt gaan, dit hou je in je achterhoofd.
De volgende stap
Om verbaal voor jezelf op te komen en de ander te laten weten hoe jij je voelt ga je het gesprek aan. Merk je nou dat je bij deze zin al de kriebels krijgt, weg wilt rennen of het zweet je aan alle kanten uitbreekt? Dan voelt dit misschien als een veel te grote stap en heb je eerst hier nog even bij stil te staan.
Wat is jouw trigger hierin? Ben je bang om afgewezen te worden, wil je ruzie vermijden of iets anders? Het kan helpen hier met iemand over te praten die je op dit specifieke deel verder kan helpen. Ook kunnen visualisaties helpen bij jouw overtuigingen en hetgeen jij over jezelf gelooft hierin. Je kunt hiermee je gevoel en je zelfbeeld beïnvloeden tot het moment dat je de volgende stap durft te zetten.
Als je klaar bent om de confrontatie aan te gaan, zul je merken dat je vooraf alle scenario’s kunt bedenken, maar pas als je de eerste stap zet je echt weet wat er zal gebeuren. Uiteindelijk zijn we allemaal mensen en willen we alleen maar gelukkig zijn, ook die ander. In het gesprek kun je je bewust worden van jouw communicatiestijl en gedrag waardoor je meer inzicht krijgt in wat je wilt en kunt aanpassen.
Gesprek en Gedrag in alle soorten en maten
Voor jezelf opkomen doe je door jouw manier van communiceren in woorden en daden. Zowel verbaal als non-verbaal gedrag onderscheiden we hier in drie stijlen: sub-assertief, assertief en agressief.
Assertief is hierbij de middenweg en betekent zoveel als; opkomen voor jouw eigen belang, zonder de belangen en gevoelens van anderen te schaden. Assertiever worden wil niet zeggen dat je leert hoe je anderen kunt domineren en voor je karretje kunt spannen. Het betekent voor jezelf leren opkomen, je gevoelens direct en duidelijk kenbaar maken en dat je gelijkwaardige relaties opbouwt, waarin met de behoeften van beiden rekening wordt gehouden. Je spreekt je uit, ongeacht wat anderen ervan vinden, maar zonder iemand te kwetsen en/of alle ruimte voor jezelf op te eisen.
Sub-assertief gedrag heeft als gevolg dat de ander zijn wensen meer tot uiting komen dan die van jouzelf. Voorbeelden van sub assertief gedrag zijn; snel toegeven, afhankelijk zijn, je stil houden, onenigheid vermijden, het één zeggen en het ander denken, het gebruik van woorden als “als”, “misschien” en “mogelijk”, timide stemgebruik, rustig van toon, teruggetrokken lichaamshouding.
De voordelen van sub-assertief gedrag zijn, dat je de relatie met het ander spaart en je spanning vermijdt. De nadelen van sub-assertief gedrag zijn dat op de lange termijn dit gedrag je juist wel spanning en problemen met de ander oplevert en de ander weet niet wat hij aan je heeft. Hierdoor kun je je genegeerd voelen en dingen tegen je zin in doen. “Ik zeg alleen iets als het echt zinvol is”, is een excuus om niets te hoeven zeggen. De anderen weten niet wat er in je omgaat. Je gedrag kan opgevat worden als verlegen, afstandelijk, arrogant of ongeïnteresseerd terwijl dat helemaal niet je bedoeling is.
Assertief gedrag laat jouw wensen tot z’n recht komen en laat de ander in z’n waarde. Voorbeelden van assertief gedrag zijn; Je beschermt je rechten, je accepteert de rechten van anderen, je bereikt je doel zonder anderen nodeloos te kwetsen, je voelt je tevreden met jezelf, je hebt een gepast zelfvertrouwen. Je bent sociaal en emotioneel expressief, je kiest zelf, je formuleert duidelijk je wensen en manieren om die te bewerkstelligen, je spreekt voor jezelf en kunt helder jouw kritiek en waardering uiten. “Ik heb het dit jaar te druk om het teamuitje te organiseren en ik zou het fijn vinden als iemand anders het deze keer kan doen.”
Op deze manier versterk je de relatie en als je laat zien wat je wilt vergroot je de kans dat je dat ook krijgt. Je schept duidelijkheid.
Er ligt echter wel een verantwoordelijkheid, je hebt zelf invloed in hoe leeft en werkt, maak hier gebruik van.
Agressief gedrag maakt jouw mening belangrijker dan die van de ander.
Voorbeelden van agressief gedrag zijn; overheersen van anderen, negeren van anderen, irrelevante informatie geven, overheersend stemgebruik met een heftige toon, actieve lichaamshouding.
Voordelen van agressief gedrag zijn dat je niet over je heen laat lopen en op korte termijn succes boekt.
Nadelen van agressief gedrag zijn dat de relatie met de ander verstoord wordt, wat veel energie kost om te herstellen en het vertrouwen in jou afneemt.
Assertiever communiceren
Nu je een idee hebt over wat jouw voorkeursstijl is; subassertief, assertief of agressief, kun je oefenen met assertieve gesprekken. Verandering heeft natuurlijk tijd nodig, dus sta jezelf toe hiermee te experimenteren, terug te vallen in oud gedrag en hierin te groeien.
Wat kan je doen om jouw boodschap assertief over te laten komen? Kort gezegd; wees duidelijk en houd het bij jezelf.
Begin zinnen te gebruiken die je puur vanuit jezelf zegt; ‘het irriteert mij dat je dit zegt.’ Of ‘ik voel me hierdoor onder druk gezet’. Hiermee val je niemand aan en vertel je alleen wat het met jou doet. Jouw boodschap wordt krachtiger wanneer je de afzwakkingen en verkleinwoorden weglaat. Kijk maar naar het verschil tussen; ‘ik voel me een beetje gepasseerd hierdoor’ of ‘hierdoor voel ik me gepasseerd’.
Wees duidelijk in wat je wilt zeggen en laat de ander niet raden door indirecte vragen te stellen zoals; ‘is dit nou wel verstandig?’. Door het gedrag van de ander te beschrijven en uit te leggen wat dit met jou doet blijf je weg van verwijten en oordelen. Dit voorkomt dat de ander zich aangevallen voelt en zich moet verdedigen. Bijvoorbeeld: ‘Doordat de opdracht zo laat werd gedeeld, voel ik me onder druk gezet’ in plaats van ‘het irriteert me dat je me altijd veel te laat die opdrachten geeft’.
Wees eerlijk over alles wat relevant is. Eerlijkheid is heel belangrijk binnen assertiviteit. Zonder eerlijkheid tegenover onszelf en anderen, komt niemand tot een evenwichtige samenwerking. Veel mensen zijn bang voor eerlijkheid wat vaak helemaal niet nodig is. Als je problemen niet open en eerlijk aan de kaak stelt kan dat meer problemen opleveren en de waarheid zal vroeg of laat toch boven water komen. Om relevante zaken eerlijk aan de orde te stellen is het belangrijk dat je leert de hoofd en bijzaken van elkaar te onderscheiden.
Bepaal tot hoever je wilt gaan en blijf daarbij. Assertiviteit is bepalen waarover te onderhandelen valt en waarover niet. Als je dat bepaald hebt, blijf je daar bij. Je kunt zonder agressief te worden toch assertief zijn door te herhalen. In het begin komt dit misschien wat vreemd over, maar probeer het eens. Je vertelt jouw standpunt, het liefst met argumenten en wacht dan op de reactie van de ander. Wanneer deze jou probeert te overrulen, onderuit te halen of overtuigen is het enige dat je doet dezelfde standpunt herhalen en weer wachten op de reactie van de ander. Je gaat niet in op argumenten, boosheid of wat dan ook. Je blijft rustig en herhaalt. Als je kalm en vriendelijk blijft dan zal de ander de afwijzing niet persoonlijk opvatten.
Onderhandel op basis van gelijkwaardigheid. Wanneer je duidelijk gesteld hebt waarover niet te onderhandelen valt, is het belangrijk om alternatieven en hulp te bieden. Het is belangrijk anderen te betrekken bij een oplossing.
NEE Zeggen
Voor jezelf opkomen, grenzen stellen en assertief gedrag leiden allemaal naar het punt dat je NEE durft te zeggen. Voor veel mensen is dit erg uitdagend. Je wilt niet lastig zijn natuurlijk en je helpt graag anderen of je bent bang dat de ander de volgende keer NEE zal zeggen. Uiteindelijk zijn we bang om afgewezen te worden en te horen dat we niet goed zijn.
NEE zeggen heeft te maken met je grenzen stellen en is een belangrijk onderdeel van assertief gedrag. Veel mensen zeggen ja maar doen of bedoelen nee. Als je om je heen kijkt zie je dat de meeste succesvolle personen vaak heel goed hun tijd en bezigheden kunnen bewaken. Juist doordat zij in staat zijn zich te beperken, hebben ze de tijd te doen wat ze moeten en willen doen.
Als je dit wilt oefenen ga je staan, ontspan je je lichaam en haal je rustig adem. Je stelt je de vraag voor waar je NEE op wilt zeggen en voelt die NEE opkomen in je lichaam. Zeg nu NEE en geef aan waarom het een NEE is. Herhaal dit net zo lang tot het rustig en gewoon voor je aanvoelt en ga dan het gesprek aan. In het begin kan het nog nieuw en onwennig aanvoelen om je grenzen aan te geven.
Assertief zijn is aangeven wat je denkt, voelt en wilt. Doe je dat niet dan nemen anderen de ruimte in die jij ze geeft en kan je het gevoel hebben dat er over je heen wordt gelopen. Als je niet gewend bent voor jezelf op te komen lijkt het dat je anderen tot last bent of dat anderen je niet mogen. Maar uiteindelijk wordt je zelfrespect en het respect van anderen voor jouw gevoelens en gedachten vergroot.
Non Verbaal voor jezelf opkomen
Naast het verbale aspect is er natuurlijk het non-verbale aspect. Alles wat fysiek waarneembaar is naast wat er daadwerkelijk gezegd wordt. Dit is in communicatie het grootste deel van onze informatie. Je wilt dat jouw houding in overeenstemming is met wat je zegt, om duidelijk over te komen.
Zo helpt het de ander rustig aan te kijken, wat uitdagend kan zijn wanneer je emoties de overhand nemen. Het kan helpen hierbij een rustgevend zinnetje in je hoofd te herhalen zoals ‘ik blijf kalm en alles glijdt van me af’.
Als je het woord neemt praat dan duidelijk en hoorbaar, dit wordt ondersteund door je lichaamshouding waarmee je je openstelt. Hoe meer je je letterlijk in bochten wringt, hoe uitdagender het wordt hoorbaar over te komen. Omdat je weet dat de ander ook maar mens is en jij een mantra in je hoofd afspeelt die helpt rustig te blijven, kun je afwachten. Je kunt stiltes laten vallen en afwachten wat er nog meer komt. Je hoeft niet alles op te vullen en al het werk te doen, dit is een samenspel. Om op basis van gelijkwaardigheid elkaar te ontmoeten kan het helpen rapport te maken. Dit is een techniek waardoor er vertrouwen ontstaat.
Rapport maken
Je hebt vast wel eens meegemaakt dat je een gesprek begint met een redelijk onbekende en na een paar minuten al het gevoel hebt dat je de ander compleet kunt vertrouwen. Hoe heerlijk zou het zijn wanneer je dit zelf ook teweeg kunt brengen?
Als je dat vertrouwde gesprek van een afstandje zou observeren zou je zien dat jullie bewegingen bijna synchroon verlopen, er is overeenstemming in woord en gebaar. Wanneer we dezelfde bewegingen maken als onze gesprekspartner ervaren we evenwicht in onze gevoelens. Wanneer je dus in een gesprek een ontspannen, vriendelijke sfeer wil creëren, kunt je eens proberen de gebaren van je gesprekspartner te kopiëren. Uiteraard gebeurt dit onopvallend. Je observeert tijdens jullie ontmoeting en neemt langzaam de gebaren over. Bijvoorbeeld hoe iemand op 1 been leunt terwijl hij staat of zijn handen en hoofd houdt.
Als je bewust gebruik maakt van dit psychologische aspect kan je beïnvloeden hoe de ander zich positief en op z’n gemak voelt tijdens jullie ontmoeting. Wat natuurlijk je gesprek positief kan beïnvloeden, maar ook als je opkijkt tegen een ontmoeting helpt dit de rust te bewaren, bij de ander en jezelf. Je bent meer in controle. Voor jezelf kiezen is niet egoïstisch, het getuigt van respect naar jezelf.
Ga lekker oefenen met de tips uit dit blog en dat je er al mee begonnen bent door de keuze te maken meer voor jezelf op te willen komen. Het is een proces en elke stap die je hierin zet zal je helpen een nieuw resultaat te gaan behalen.
Heel veel succes.
